Varnarsamskiptin við Bandaríkin og flugskýli til umræðu

 

Samskipti Íslendinga og Bandaríkjamanna hafa verið í fréttum undanfarna sólarhringa. Hér eru birtar þrjár fréttir (1) um reglubundinn samráðsfund háttsettra íslenskra og bandarískra embættismanna um alþjóðamál og öryggis- og varnarmál, (2) um óskir forsætisráðherra um nánari upplýsingar um fyrirætlanir bandaríska varnarmálaráðuneytisins á Keflavíkurflugvelli og (3) um framkvæmdir við flugskýli fyrir kafbátaleitarvélar á Keflavíkurflugvelli.

Fréttatilkynning utanríkisráðuneytisins miðvikudag 6. desember 2017:

„Reglubundinn samráðsfundur háttsettra íslenskra og bandarískra embættismanna um alþjóðamál og öryggis- og varnarmál fór fram í Washington DC í gær, þriðjudag. Á fundinum var rætt um öryggismál Evrópu og tvíhliða samstarf landanna á grundvelli varnarsamningsins frá 1951. Gerð var grein fyrir nýrri þjóðaröryggisstefnu Íslands og starfsemi þjóðaröryggisráðs. Þá var fjallað um málefni tengd Atlantshafsbandalaginu, þ.m.t. undirbúning fyrir fyrirhugaðan leiðtogafund í júlí á næsta ári. Málefni norðurslóða voru einnig á dagskrá fundarins.

Sturla Sigurjónsson, ráðuneytisstjóri utanríkisráðuneytisins, fór fyrir íslensku sendinefndinni en auk utanríkisráðuneytisins tóku þátt fulltrúar Landhelgisgæslunnar, ríkislögreglustjóra, dómsmálaráðuneytis, forsætisráðuneytis og þjóðaröryggisráðs. Fyrir bandarísku sendinefndinni fóru Tom Goffus, aðstoðar-varnarmálaráðherra og Sharon Hudson-Dean, aðstoðar-utanríkisráðherra.“

 

Haukur Hólm á ruv.is miðvikudag 6. desember:

„Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra hefur óskað eftir nánari upplýsingum frá utanríkisráðuneytinu um fyrirætlanir bandaríska hersins á Keflavíkurflugvelli vegna aukinna umsvifa Rússa á svæðinu umhverfis Ísland. Katrín segir að ekki liggi fyrir að til standi að herinn verði með fasta viðveru hér og ítrekar andstöðu VG við veru hers á Íslandi.

Umferð rússneskra kafbáta við Ísland hefur snaraukist, en fjallað var um málið í fréttaskýringaþættinum Kveik. Þar kom fram hjá Guðlaugi Þór Þórðarsyni utanríkisráðherra að fleiri kafbátar séu á þessum slóðum en voru á tímum kalda stríðsins. Að sama skapi hefur eftirlit Atlantshafsbandalagsins aukist. Bandaríkjaheri hefur óskað eftir framlagi í bandarískum fjárlögum fyrir  næsta ár sem nemur um einum og hálfum milljarði króna. Þetta er gert til að ráðast í framkvæmdir við flugskýli á Keflavíkurflugvelli svo hægt sé að koma þar fyrir fleiri P8 kafbátaleitarflugvélum. Beðið er staðfestingar Bandaríkjaforseta á fjárframlaginu.

„Ég hef einmitt óskað eftir nánari upplýsingum frá utanríkisráðuneytinu um hvað felst nákvæmlega í þessum framkvæmdum við flugskýlin. Þetta þarf kannski ekki að koma á óvart eftir þær umræður sem hafa verið um viðbúnað, sérstaklega í hafinu í kringum okkur. En ég hef líka rætt við utanríkisráðherra um málið og það liggur ekki fyrir að það verði  nein föst viðvera hér á landi til lengri tíma sem er mikilvægt í mínum huga,“ segir forsætisráðherra.

Forsætisráðherra segir að fyrir liggi að ríkisstjórnin vitni til samþykktrar þjóðaröryggisstefnu fyrir Ísland í sáttmála sínum og hluti hennar sé aðild að Atlantshafsbandalaginu og varnarsamningur við Bandaríkin, þótt VG einn flokka, hafi verið og sé andvígur aðildinni og samningnum. Því sé starfað eftir þeirri stefnu, en grannt fylgst með þróun mála.  Hún segir að eitt þeirra atriða sem hún vilji fá upplýsingar um sé hvort Bandaríkjaher þurfi leyfi íslenskra stjórnvalda fyrir fyrirhuguðum framkvæmdum. Ekki sé ljóst hvort í fyrirhugðum áætlunum felist í raun mikil breyting.

„Ekki endilega, en eins og ég segi, ég óskað eftir upplýsingum þannig að það liggi bara algjörlega á hreinu hvort þetta er einhver breyting eða hvort þetta mætti frekar kallast bara eðlilegt viðhald á þessum mannvirkjum. ““

 

Þórunn Kristjánsdóttir á mbl.is fimmtudag 7. desember:

„Kafbátum á sveimi við Ísland hefur fjölgað mikið á síðustu árum. Eftirlit með þeim hefur aukist samfara því og hefur viðdvöl kafbátaleitarflugvéla Atlantshafsbandalagsins og Bandaríska hersins á Íslandi aukist á síðustu árum. Það sem af er ári hafa vélarnar verið 122 daga að störfum hér á landi en árið 2014 voru þær 21 dag. Árið 2016 voru dagarnir 77 talsins. Þetta kemur fram í upplýsingum frá utanríkisráðuneytinu.

Bandaríski herinn hyggst breyta flugskýlinu á Keflavíkurflugvelli svo nýjar og stærri kafbátaleitarvélar, svokallaðar P8 Poseidon, geti rúmast þar. Flugskýlið er í eigu Atlantshafsbandalagsins en Bandaríkin hyggjast fjármagna framkvæmdirnar. Til stendur meðal annars að styrkja gólfið og stækka hurð skýlisins.

Aukin umsvif hersins ekki á stefnuskránni

„Það er ekkert slíkt á stefnuskránni. Það er alveg skýrt að það þarf að fylgjast með aukinni umferð kafbáta við Ísland. Þetta fer eftir því,“ segir Urður Gunnarsdóttir, upplýsingafulltrúi utanríkisráðuneytis, spurð hvort Bandaríkjaher hyggist auka umsvif sín hér á landi í ljósi breytinga á flugskýlinu. Hún bendir jafnframt á að það hafi hvorki komið til tals af hálfu íslenskra stjórnvalda né bandarískra að auka frekar umsvif hersins hér á landi.

Hún segir jafnframt að slíkar endurbætur séu í fullu samræmi við þjóðaröryggisstefnu fyrir Ísland sem tilgreinir að tryggja þurfi að til staðar séu í landinu varnarmannvirki, búnaður, geta og sérfræðiþekking til að mæta þeim áskorunum sem Ísland stendur frammi fyrir í öryggis- og varnarmálum.

Íslensk stjórnvöld eru vel upplýst um stöðu mála hverju sinni og eru í góðu sambandi við varnarmálaráðuneyti Bandaríkjanna og bandarísk stjórnvöld, að sögn Urðar spurð nánar um samstarf landanna tveggja.

Loftrýmisgæslan svipuð milli ára

Ríki NATO sinna loftrýmisgæslu við Ísland, og slíkri flugsveit geta fylgt á bilinu 70-250 manns sem þá dvelja á öryggissvæðinu á Keflavíkurflugvelli. Viðdvöl kafbátaleitarflugvéla ræðst af fyrirliggjandi verkefnum á hverjum tíma og er liðsaflinn mjög breytilegur, eða allt frá 10-300 manns.

Í gildi er varnarsamningur Íslands og Bandaríkjanna frá árinu 1951 og þjóðaröryggisstefna fyrir Ísland, sem og samkomulag á milli Íslands og Bandaríkjanna frá lok júní á síðasta ári. Í því samkomulagi er formfest aukin viðvera Bandaríkjahers hér á landi, einkum í tengslum við loftrýmisgæslu hér á landi.

Tekið er fram að eðli málsins samkvæmt munu öryggishorfur í Evrópu og á norðanverðu Atlantshafi ráða miklu um umsvif starfsemi Bandaríkjahers, en engar viðræður eiga sér stað við Bandaríkin um annað fyrirkomulag en samið var um á síðasta ári.

Þess má geta að lítil breyting er á fjölda daga eftirlitsvéla með lofthelgi landsins frá 2014 og það sem af er líðandi ári.“